Historia, krajoznastwo

Rejs Wisłą to jedyna, niepowtarzalna, „interaktywna” lekcja historii Polski i Europy oraz ogromna dawka doznań krajoznawczych, czyli najbardziej efektywna, a zarazem przyjazna forma edukacji – dlatego szczególnie łatwo przyswajalna przez młodzież. Celem jeszcze lepszego przybliżenia Państwu tematyki Wisły stworzyliśmy na pokładzie Żeglugi Wiślanej mini-bibliotekę, zawierającą kopie książek, skryptów, broszur i artykułów prasowych poświęconych Królowej Polskich Rzek. Znaczna część materiałów to prawdziwe „białe kruki”, wydane tylko raz, bardzo ciekawe pozycje, które czyta się z dużym zainteresowaniem. Dysponentem księgozbioru jest SZYPER, który wypożycza na czas rejsu interesujące Państwa materiały.

„Poczynając od epoki kamienia, poprzez epokę brązu, a następnie w epoce żelaza – Wisła była ważnym czynnikiem kulturotwórczym na ziemiach polskich, wałem obronnym, szlakiem komunikacyjnym, osią kształtowania osadnictwa, sprzyjała rozwojowi gospodarki i handlu. W jej dorzeczu następowała ewolucja osadnictwa słowiańskiego, w jej dolinie formowały się organizacje plemienne, a w VIII i XI w. Państewka Wiślan i Goplan. Dorzecze Wisły można nazwać kulturotwórczą kolebką ludów słowiańskich. Od zarania dziejów Wisła interesowała ludzi sztuki i nauki, pobudzała ich wyobraźnię. Na trwałe splotła się z dziejami Polski, pełniąc rozliczne funkcje gospodarcze i kulturowe, stając się symbolem polskości, łącząc nasze ziemie równie silnie tak w latach rozkwitu, jak i niepowodzeń. Już Wincenty Kadłubek nadał Wiśle znaczenie symboliczne jako „ośrodka królestwa”, a Jan Długosz w swoich wiekopomnych „Rocznikach czyli kronikach sławnego Królestwa Polskiego” bardzo dużo miejsca poświęca Wiśle, przypisując jej szczególną rolę. Nazywa ją „najsłynniejszą wśród Polaków”, „pierwszą w Polsce”, „sławniejszą nad inne rzeki”, pisząc, że „z ziem polskich dostarcza ona Oceanowi swym prądem drewna dębowego i cisowego, potasu jesionowego, tkanin, smoły i terpentyny, wosku surowego miodu, ołowiu, żelaza, zboża i wszystkich innych rzeczy, o których głośno w portach angielskich i flamandzkich”.

Żegluga wiślana wywarła ogromny wpływ na dzieje naszego narodu. W wiekach XV – XVIII nie było, poza Renem, w Europie rzeki, która by spełniała tak doniosłą rolę jak Wisła. W szczytowych okresach tych stuleci, ,miała ona znaczenie światowe, będąc jednocześnie polskim Renem i polskim Nilem. Żegluga wiślana stanowiła źródło bogactwa szlachty i mieszkańców miast nadbrzeżnych. Dzięki rozwojowi żeglugi wyrósł Gdańsk, którego historii nie można rozpatrywać w oderwaniu od Wisły. Ponad dwa tysiące szkut, komięg, byków, łyżew, kóz i galarów – tak nazywały się różne typy statków wiślanych – spływało rocznie Wisła do tamtego miasta leżącego nad Bałtykiem. Jak na owe czasy był to ruch niebywały. W XVI w. 3/5 całego handlu bałtyckiego koncentrowało się w Gdańsku, skąd na tysiącach statków różnych bander odpływało polskie zboże, najrozmaitsze rodzime płody rolne i runo leśne, a także słynny polski budulec okrętowy – do Szwecji, Danii, Niemiec, Holandii, Anglii, Francji, Hiszpanii, Portugalii i na Morze Śródziemne. Do Polski zaś szły przywożone przez te statki rozliczne towary zagraniczne. Nie był to gdański handel, był to polski handel morski, a miasto portowe pełniło jedynie rolę pośrednika.De Witt – holenderski mąż stanu z połowy XVII w. – tak stwierdził: „Handel zbożem z Bałtykiem jest źródłem i korzeniami najbardziej znakomitego handlu i żeglugi Niderlandów”. Holandia była w tamtym czasie głównym przewoźnikiem na morzach i oceanach świata, mając największą flotę handlową. Jeśli więc ten największy, dominujący na szlakach morskich przewoźnik uważał, że nie handel z Indiami, nie Kompania Wschodnioindyjska, lecz flota holenderska, która pływa do Gdańska jest

podstawą jego bogactwa, to określa chyba dostatecznie znaczenie spławu wiślanego i portu przeładunkowego Gdańska. Okres, kiedy kwitł spław zboża oraz wielu innych towarów królową rzek, był złotym wiekiem Rzeczpospolitej i zarazem potęgi miasta. Wówczas rozwinęło się wiele historycznych już dziś polskich miast leżących nad Wisła, zarówno tych dużych, jak Kraków i Warszawa, czy mniejszych – Kazimierz Dolny, Sandomierz, Toruń, nie mówiąc już o Gdańsku. Była ta rzeka czynnikiem miastotwórczym i odgrywała jednocześnie bardzo ważną rolę polityczną, szczególnie w okresie zaborów. Szlak wiślany w sposób niejako naturalny łączył poszczególne zabory, będąc do czasu założenia kolei, jedyną drogą umożliwiającą kontakt ludności z różnych części kraju.

Znacząca jest wreszcie rola Wisły w literaturze, sztuce, muzyce i krajoznawstwie. Nie darmo widziano w niej symbol polskości, co między innymi znalazło swój wyraz w tym, że stylizowany bieg Wisły – rodło – przyjęto w 1933r. jako godło Związku Polaków w Niemczech.” ( Źródło: Roman Klim „Wisła Środkowa” PTTK Kraj 1986).